भारताव्यतिरिक्त ‘या’ देशांमध्ये आहेत बाबासाहेबांचे पुतळे

समतेचा संदेश देण्याबरोबरच नागरी हक्कांसाठी आवाज उठावणाऱ्या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे भारतासह अनेक देशांमध्ये बसवले गेले आहेत. बाबासाहेब हे भारतातील एक अत्यंत प्रभावशाली व्यक्तिमत्व असल्यामुळे त्यांचे पुतळे भारतात प्रचंड संख्येने आढळतात. तथापि या लेखामध्ये आपण भारत सोडून इतर देशांमध्ये उभारण्यात आलेल्या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सर्व पुतळ्यांची माहिती जाणून घेणार आहोत. – Ambedkar statues in world

  यह लेख हिंदी में पढ़े  

How many countries have Ambedkar statue? भारताबाहेर बाबासाहेबांचे एकूण पुतळे किती आहेत?, ते पुतळे कोणकोणत्या देशांत आहेत?, विदेशांत बाबासाहेबांचे अर्धाकृती पुतळे आणि पूर्णाकृती पुतळे किती आहेत?, ते कोणत्या वर्षी हे पुतळे स्थापन करण्यात आले आहेत?, भारतानंतर इतर कोणत्या देशात बाबासाहेबांचे सर्वात जास्त पुतळे आहेत?, जगातल्या कोणत्या विदेशी विद्यापीठांमध्ये बाबासाहेबांचे पुतळे आहेत… यासारख्या अनेक प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला या लेखामध्ये मिळतील. भारतानंतर सर्वात जास्त डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे सर्वात जास्त पुतळे United Kingdom देशामध्ये आहेत. Ambedkar statue in world

Dr Ambedkar statues in the World

अनेक मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, भारतात सर्वात जास्त पुतळे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे आहेत. त्यांच्यानंतर नंबर लागतो तो महात्मा गांधी यांचा. बाबासाहेबांच्या पुतळ्यांची संख्या ही एक लाखापेक्षा अधिक असावी. पहिल्यांदाच या लेखाच्या माध्यमातून आपल्याला जगातील [विदेशांतील] बाबासाहेबांच्या सर्व पुतळ्यांची माहिती बघायला मिळत आहे. How many Ambedkar statue in world

तथागत गौतम बुद्ध, बोधिधर्म आणि महात्मा गांधी यांच्यानंतर विदेशांत सर्वाधिक पुतळे असलेले भारतीय व्यक्ती हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरच असावेत. या लेखामध्ये भारत सोडून इतर देशांमधील बाबासाहेबांच्या शिल्पांची (sculptures of Ambedkar) यादी आहे, ज्यामध्ये बाबासाहेबांचे पूर्णाकृती पुतळे (statues of Ambedkar) आणि बाबासाहेबांचे अर्धाकृती पुतळे (busts of Ambedkar) अशा दोन्ही प्रकारच्या पुतळ्यांचा समावेश आहे.

दक्षिण अमेरिका हा खंड सोडला तर मानवी वस्ती असलेल्या इतर सर्वच खंडांमध्ये (आशिया, युरोप, ऑस्ट्रेलिया, आफ्रिका आणि उत्तर अमेरिका) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे उभारण्यात आलेले आहेत, हेही विशेष. अलीकडेच 2024 वर्षातील 29 जानेवारी रोजी थायलंडमध्ये बाबासाहेबांचे अर्धपुतळा उभारण्यात आला. विदेशांत उभारलेल्या भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पूर्णाकृती आणि अर्धाकृती पुतळ्यांची माहिती येथे प्रस्तुत करित आहे. List of Ambedkar statues in world

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे 3 सर्वात उंच पुतळे
• भारतातील 10 सर्वात उंच पुतळे

 

जगातील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे पुतळे

1. कोलंबिया विद्यापीठ, न्यूयॉर्क, अमेरिका

1991 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा कांस्य धातूचा पुतळा हा अमेरिकेतील न्यूयॉर्क शहरात असणाऱ्या कोलंबिया विद्यापीठात स्थानापन्न करण्यात आला. 1991 हे डॉक्टर बाबासाहेबांचे शंभरावे जयंतीवर्ष होते. मुंबईच्या विनय ब्रह्मेश वाघ यांनी बनविलेल्या या कांस्य मूर्तीला 24 ऑक्टोबर 1991 रोजी कोलंबिया विद्यापीठाच्या दक्षिण आशियाई संस्थेकडे फेडरेशन ऑफ आंबेडकराइट अँड बुद्धिस्ट ऑर्गनायझेशन, यूके या संघटनेने सादर केले होते आणि त्यानंतर न्यूयॉर्क आणि न्यू जर्सीच्या आंबेडकरवादी लोकांच्या संघटनेने हा पुतळा बसविण्यासाठी संगमरवरी चौथरा विद्यापीठास दान केला.

त्यानंतर 1995 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा हा लेहमन ग्रंथालयात बसवण्यात आला. डॉ. आंबेडकर पुतळ्याचे स्थान हे कोलंबिया विद्यापीठाच्या कॅम्पसमधील अतिशय लोकप्रिय जागांपैकी एक आहे. अनेक लोक विशेषतः भारतीय या पुतळ्याला मोठ्या प्रमाणात भेटी देत असतात. Ambedkar statue in USA

आपल्याला माहीतच असेल की डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कोलंबिया विद्यापीठाचे माजी विद्यार्थी होते. त्यांना कोलंबिया विद्यापीठामधून एम.ए., पी.एचडी. आणि एल.एल.डी. ह्या पदव्या प्राप्त झाल्या. विद्यापीठाची स्थापना होऊन 250 वर्षे झाल्याच्या निमित्ताने, 2004 मध्ये कोलंबिया विद्यापीठाने त्यांच्या अडीचशे वर्षांतल्या जगातील सर्वात बुद्धिमान आणि सर्वश्रेष्ठ अशा शंभर विद्यार्थ्यांची यादी तयार केली होती आणि त्या यादीमध्ये पहिल्या क्रमांकावर नाव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे होते. बाबासाहेब हे भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार असल्याचे सर्वश्रुत आहेतच मात्र कोलंबिया विद्यापीठाने बाबासाहेबांचा “आधुनिक भारताचे निर्माते” म्हणून गौरव केला. _{संदर्भ} 

 

2. लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स, लंडन, UK

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पुतळा लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स (LSC) मध्ये सुद्धा बसवण्यात आला आहे. युनायटेड किंगडम (UK) मधील ह्या शैक्षणिक संस्थेत बाबासाहेब शिकले होते, आणि येथूनच त्यांनी MSc आणि DSc पदव्या मिळवल्या.

1994 मध्ये अनावरण केलेला डॉ. आंबेडकरांचा पुतळा सध्या LSE च्या जुन्या इमारतीच्या ॲट्रिअम गॅलरीत ठेवण्यात करण्यात आला आहे. Ambedkar statue in London 

हा कांस्य धातूचा पुतळा प्रसिद्ध भारतीय शिल्पकार ब्रह्मेश व्ही. वाघ यांनी तयार केला होता. 14 एप्रिल 1994 रोजी एलएसईचे संचालक जॉन अ‍ॅशवर्थ यांच्या हस्ते अनावरण करण्यात आलेली ही बाबासाहेबांची मूर्ती यूकेच्या फेडरेशन ऑफ आंबेडकर आणि बुद्धीस्ट ऑर्गनायझेशन्स कडून LSE ला भेट म्हणून देण्यात आली होती. Dr Ambedkar statues in world

• दिल्लीतील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे 10 सुंदर पुतळे

 

3. बुद्ध विहार, वोल्व्हरहॅम्प्टन, UK

युनायटेड किंग्डम मधील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पहिला पूर्णाकृती पुतळा 2000 साली ग्रेट ब्रिटनच्या डॉ. आंबेडकर मेमोरियल कमिटी सेंटरने वोल्व्हरहॅम्प्टन (Wolverhampton) मधील बुद्ध विहाराच्या परिसरात स्थापित केला होता. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या स्मरणार्थ अप्पर झार स्ट्रीटमधील बुद्ध विहार कम्युनिटी सेंटरला त्यांचे नाव देण्यात आले आहे. Ambedkar statue in the United Kingdom 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुतळ्याचे अनावरण 14 ऑक्टोबर 2000 रोजी वल्व्हरहॅम्प्टनच्या महापौरांनी केले होते. प्रामुख्याने बाबासाहेबांच्या पुतळ्यांच्या डाव्या बगलेत “भारतीय संविधान” हा ग्रंथ दाखवलेला आपल्याला दिसतो, परंतु या बाबासाहेबांच्या पुतळ्याच्या उजव्या हातात “The Buddha and His Dhamma” या ग्रंथाची प्रत आहे, आणि त्यांना बौद्ध धम्माची शिकवण देताना दर्शविण्यात आले आहे. हा पुतळा काढला जाणार आहे, आणि त्याऐवजी दुसरा नवीन बाबासाहेबांचा पुतळा उभारण्यात येणार आहे.

• Statue of Dr. Ambedkar in Wolverhampton, UK

 

4. सायमन फ्रेझर युनिवर्सिटी, बर्नाबी, कॅनडा

युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका आणि युनायटेड किंग्डम यांनंतर 2004 मध्ये कॅनडा देशातल्या बर्नाबी शहरातील सायमन फ्रेझर विद्यापीठाने (SFU) बाबासाहेबांचा पुतळा स्थापन केला. Ambedkar statue in Canada

या सायमन फ्रेझर विद्यापीठाने इन्स्टिट्यूट फॉर ह्युमॅनिटीजच्या माध्यमातून, WAC बेनेट लायब्ररीच्या तिसऱ्या मजल्यावरील विश्रामगृह परिसरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची प्रतिमा ठेवून विद्यापीठ आणि ग्रंथालयाला सन्मानित करण्यात आले आहे. बाबासाहेबांचा अशा प्रकारे सन्मानित करण्यासाठी सायमन फ्रेझर विद्यापीठ (SFU) हे कोलंबिया विद्यापीठ आणि लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्सच्या रांगेमध्ये सामील झाले.

SFU मध्ये स्थापन करण्यात आलेल्या बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुतळ्यावर तीन फलक आहेत. समोरच्या बाजूला असलेल्या फलकावर बाबासाहेबांचा परिचय लिहिलेला आहे – “डॉ. बी.आर. आंबेडकर (1891-1956) “भारतीय राज्यघटनेचे जनक”; भारतरत्न (1990) (भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान); सामाजिक न्याय आणि समानतेसाठी लढणारा निर्भय योद्धा.”

इतर दोन फलक पुतळ्याच्या उजव्या आणि डाव्या बाजूला आहेत आणि त्या दोन्हींमध्ये डॉ. आंबेडकरांचे विचार लिहिलेले आहेत. एकावर लिहिले आहे की, “मी कुठल्याही समाजाच्या प्रगतीचे मोजमाप त्या समाजातील महिलांच्या प्रगतीवरून करतो,” तर दुसऱ्या बाजूला “शिक्षण ही गोष्ट प्रत्येकाच्या आवाक्यात आणली पाहिजे.” Dr Ambedkar statues in world

 

5. कोयासन युनिवर्सिटी, जपान

जपानच्या वाकायामा प्रांतात असलेल्या कोयासन विद्यापीठामध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पुतळा स्थापन करण्यात आला आहे. या पूर्णाकृती पुतळ्याचे अनावरण महाराष्ट्राचे तत्कालीन मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या हस्ते 10 सप्टेंबर 2015 रोजी करण्यात आले. यावेळी कोयासन विद्यापीठ आपल्या स्थापनेचे 1200 वे वर्ष साजरे करीत होते तर भारतासह जगभरात बाबासाहेबांचे 125 वे जयंती वर्ष साजरे होत होते. Ambedkar statue in Japan

बाबासाहेबांचा हा पुतळा पंचधातूचा असून त्याला साधारणपणे 22.25 लाख रुपये खर्च लागला आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्याची उंची साडेदहा फूट असून मुख्य पुतळा साडेसहा फूट, तर त्याचा चौथरा चार फूट उंचीचा आहे. डिसेंबर 2014 ते मार्च 2015 या कालावधीत शिल्पकार बाळकृष्ण (दाजी) पांचाळ यांनी सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील कुडाळ येथे हा पुतळा साकारला होता.

पर्यटनाच्या क्षेत्रात सहकार्य करण्याचा एक भाग म्हणून, जपानमधील वाकायामा राज्याबरोबर महाराष्ट्र सरकारचा ऑक्टोबर 2013 मध्ये सामंजस्य करार झाला होता. वर्ल्ड हेरिटेज साइटमध्येही ‘कोयासान’चा समावेश होतो. महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळामार्फत (एमटीडीसी) ‘कोयासान’वर बाबासाहेबांचा पुतळा उभारण्यात आला आहे. या स्थानावर प्रथमच एखाद्या परदेशी राष्ट्रपुरुषाचा पुतळा उभारला गेला आहे. Dr Ambedkar statues in world

(टीप : मी जपान मधील बाबासाहेबांच्या पुतळ्यावर मराठी, हिंदी, इंग्लिश आणि जपानी विकिपीडियावर लेख बनवलेले आहेत.)

 

6. डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक, लंडन, UK

लंडन येथील डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारकामध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे दोन पुतळे आहेत – स्मारकाच्या बाहेरील बाजूस डॉ. आंबेडकरांचा एक पूर्णाकृती पुतळा आहे, तर स्मारकाच्या आतमध्ये बाबासाहेबांचा मुख्य अर्धाकृती पुतळा आहे. Ambedkar statue in London 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुर्णाकृती पुतळ्याचे अनावरण 14 एप्रिल 2015 रोजी करण्यात आले आहे. हा पुतळा 20 वर्षांपूर्वी तयार करण्यात आला होता, मात्र त्याला येथे स्थानापन्न केले गेले नव्हते. या पुतळ्याच्या स्थापनेच्या 7 महिन्यांनंतर स्मारकाचे उद्घाटन पंतप्रधान मोदींच्या हस्ते करण्यात आले होते. Dr Ambedkar statues in world

 

7. डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक, लंडन, UK

डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक किंवा डॉ. आंबेडकर हाऊस हे युनायटेड किंग्डमच्या वायव्य लंडनमधील 10 किंग हेनरी मार्गावर असलेले बाबासाहेबांचे आंतरराष्ट्रीय स्मारक आहे. या स्मारकाच्या आतमध्ये बाबासाहेब आंबेडकरांचा एक सुंदर अर्धाकृती पुतळा स्थापन करण्यात आला आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते 14 नोव्हेंबर 2015 रोजी स्मारकाचे लोकार्पण करण्यात आले. महाराष्ट्र शासनाने 35 कोटी रूपयांना खरेदी केली होती.

या स्मारकास “डॉ. आंबेडकर हाऊस लंडन”, “डॉ. आंबेडकर मेमोरियल” या नावाने ओळखले जात असले तरी याचे अधिकृत नाव “डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर मेमोरियल” अर्थात “डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक” असे होय.

लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समध्ये शिकत असताना बाबासाहेबांनी इ.स. 1921-22 दरम्यान या इमारतीत वास्तव्य केले होते. या वास्तुच्या भिंतीवर “डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर (1891-1956), सामाजिक न्यायाचे भारतीय शिलेदार, ज्यांनी 1921-22 मध्ये येथे वास्तव्य केले” अशी अक्षरे कोरलेली आहेत. _{संदर्भ} 

डॉ. आंबेडकरांच्या या स्मारकात त्यांच्याशी संबंधीत अनेक दुर्मिळ छायाचित्रे आणि अन्य संस्मरणीय वस्तू आहेत. अनेक विख्यात आणि प्रसिद्ध भारतीय व्यक्तिमत्व या स्मारकास भेटी देऊन बाबासाहेबांना अभिवादन करतात. भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी हे एक प्रमुख प्रेरणास्थान आहेत मात्र, हे एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ म्हणून नावारूपास येत आहे.

• बाबासाहेबांचा देशातला पहिला पुतळा कुठं आहे माहिती आहे का?

 

8. यॉर्क विद्यापीठ, टोरंटो, कॅनडा

कॅनडा देशातल्या टोरंटो शहरातल्या यॉर्क विद्यापीठ (York University) मध्ये सुद्धा बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा स्थापन करण्यात आला आहे. कॅनडातील भारताचे उच्चायुक्त विष्णू प्रकाश यांनी 2 डिसेंबर 2015 रोजी टोरंटो येथील यॉर्क विद्यापीठात भारतरत्न डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर यांच्या प्रतिमेचे अनावरण केले. Ambedkar statue in Canada

त्यांनी डॉ. आंबेडकर हे भारताचे महान सुपुत्र आणि भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार म्हणून त्यांचा गौरव केला. त्यांनी यॉर्क युनिव्हर्सिटीच्या विद्यार्थ्यांना आणि त्यांच्याद्वारे कॅनडातील लोकांना ही प्रतिमा समर्पित केली. List of Ambedkar statue in world

भारतीय सामाजिक विज्ञान संशोधन परिषद (ICSSR) चे अध्यक्ष डॉ. सुखदेव थोरात यांनी यावेळी प्रमुख भाषण केले. त्यांनी डॉ. आंबेडकरांची डॉ. नेल्सन मंडेला आणि मार्टिन ल्यूथर किंग यांच्याशी तुलना करून त्यांना 21 व्या शतकातील महान भारतीयांपैकी एक म्हणून संबोधले. _{संदर्भ} 

 

9. संयुक्त राष्ट्रसंघ (UN), अमेरिका

2016 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे 125 जयंती वर्ष युनायटेड नेशन्स अर्थात संयुक्त राष्ट्रसंघात साजरी करण्यात आले. त्या अनुषंगाने तेथे 14 एप्रिल 2016 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा सुद्धा स्थापन करण्यात आला होता. Dr Ambedkar statues in world

 

10. डॉ. आंबेडकर हायस्कूल, हंगेरी

मध्य युरोपातील हंगेरी या देशामध्ये डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांचा पहिला पुतळा स्थापन करण्यात आला आहे. युरोपचे हृदय म्हणून ओळखले जाणार्‍या हंगेरी देशामधील जिप्सी लोक बाबासाहेबांपासून खूप जास्त प्रभावित झाले आहेत. Dr. B.R. Ambedkar Statue at the School of Sajokaza, Hungary!

हंगेरी देशातल्या लोकांना बाबासाहेबांच्या नावाने हंगेरी देशामध्ये तीन माध्यमिक विद्यालये सुद्धा स्थापन केलेली आहेत. 14 एप्रिल 2016 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे 125वे जयंती वर्ष जगभरात साजरे होत असताना हंगेरीतील डॉ. आंबेडकर हायस्कूलमध्ये बाबासाहेबांचा पुतळा स्थापन करण्यात आला. Ambedkar statue in Hungary 

 

11. युनिवर्सिटी ऑफ वेस्टर्न सिडनी, ऑस्ट्रेलिया

ऑस्ट्रेलियाच्या ‘युनिव्हर्सिटी ऑफ वेस्टन सिडनी’ नावाच्या विद्यापीठामध्ये डॉ. बाबासाहेबांचा पुतळा उभारण्यात आला आहे. या भीम पुतळ्याचे अनावरण 14 जुलै 2016 रोजी करण्यात आले होते. (Dr Ambedkar statue in University Western Sydney) _{संदर्भ} 

वेस्टर्न सिडनी युनिव्हर्सिटीने स्कूल ऑफ लॉच्या 21 व्या वाढदिवसानिमित्त प्रेरणादायी भारतीय सामाजिक हक्क वकील आणि राजकारणी भीमराव रामजी आंबेडकर यांच्या प्रतिमेचे अनावरण केले आहे. इंडियन कौन्सिल ऑफ कल्चरल रिलेशन्सने देणगी दिलेला डॉ. आंबेडकरांचा अर्धपुतळा विद्यापीठाच्या पॅरामट्टा कॅम्पसमधील स्कूल ऑफ लॉच्या मूट कोर्टमध्ये बसवण्यात आला आहे. Ambedkar statue in Australia 

शिल्पकार गौतम पाल यांनी बनवलेल्या बाबासाहेबांच्या प्रतिमेचे अनावरण एका विशेष समारंभात श्री नवदीप सुरी (भारताचे ऑस्ट्रेलियातील उच्चायुक्त), भारतीय महावाणिज्यदूत बी वनलालवावना, ऑस्ट्रेलियातील भारतीय समुदायातील मान्यवर, वेस्टर्न सिडनी विद्यापीठाचे वरिष्ठ अधिकारी आणि स्कूल ऑफ लॉ कर्मचारी आणि विद्यार्थी यांच्या उपस्थितीत करण्यात आले. Dr Ambedkar statues in world

स्कूल ऑफ लॉचे डीन, प्रोफेसर Michael Adams म्हणतात की, हे काम निःसंशयपणे वेस्टर्न सिडनी युनिव्हर्सिटीमध्ये शिकणाऱ्या कायदेतज्ञांच्या पुढच्या पिढीला प्रेरणा देईल. “या वर्षी, स्कूल ऑफ लॉने अनेक भारतीय विद्यापीठांना अधिकृतपणे भेट दिली आणि अधिक दृढ संबंध निर्माण करण्याची आशा आहे. डॉ. आंबेडकरांच्या अर्धपुतळ्याची उदार भेट आमच्या समुदायांमधील जवळचे संबंध प्रतिबिंबित करते,” प्रोफेसर Michael Adams म्हणतात. _{संदर्भ} 

 

12. ब्रँडीस विद्यापीठ, बोस्टन, अमेरिका

अमेरिकेमधील बोस्टन शहरात स्थित ब्रँडीस युनिव्हर्सिटीमध्ये सुद्धा बाबासाहेबांचा पुतळा स्थापन करण्यात आला आहे. 29 एप्रिल 2017 रोजी, या अर्धाकृती पुतळ्याचे अनावरण ब्रँडीस युनिव्हर्सिटीच्या प्रोव्हस्ट लीसा लिंच (Lisa Lynch) यांच्या हस्ते करण्यात आले. हा पुतळा युनिव्हर्सिटी मधील गोल्डफार्ब मुख्य लायब्ररीत स्थानापन्न आहे.

हा अमेरिकेतील डॉ. आंबेडकरांचा दुसरा पुतळा आहे, या आधी कोलंबिया विद्यापीठात त्यांच्या पुतळा होता. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांचा हा पुतळा नागपुरच्या प्रज्ञा दर्शन यांच्याद्वारे बनविण्यात आला होता. Ambedkar statue in America 

युनायटेड स्टेट्सच्या दलित भारतीय समुदायाने 29 एप्रिल रोजी ब्रँडीस विद्यापीठाला भारतीय राज्यघटनेचे जनक डॉ बीआर आंबेडकर यांचा कांस्य प्रतिमा दान केली.

भारतीय संविधान आणि जातीय भेदभाव या तीन दिवसीय परिषदेचा भाग म्हणून ब्रँडीसच्या मुख्य लायब्ररीमध्ये झालेल्या प्रतिमा अनावरणासाठी न्यू इंग्लंडमधील अनेक दलित कुटुंबांसह 125 हून अधिक लोक उपस्थित होते. _{संदर्भ} 

GDS संचालक लॉरेन्स सायमन म्हणाले, “कोलंबिया विद्यापीठानंतर ब्रँडीस हे युनायटेड स्टेट्समधील एकमेव विद्यापीठ आहे, ज्याला या महान न्यायशास्त्रज्ञ आणि मानवाधिकार नेत्याच्या प्रतिमा देऊन सन्मानित करण्यात आले आहे.” दलितांसाठी सामाजिक न्यायाचे कारण पुढे नेण्यात ऐतिहासिक योगदान म्हणून वर्णन केलेल्या ब्रँडीस विद्यापीठ आणि ग्लोबल डेव्हलपमेंट अँड सस्टेनेबिलिटी सेंटरचा सन्मान करण्यासाठी हा पुरस्कार देण्यात आला.

पुतळा उभारल्यानंतर लीसा लिंच म्हणाल्या की, “As an alumnus of London School of Economics (LSE), I am particularly pleased to see that we too will have bust of Dr. Ambedkar like LSE (London School of Economics) has. Impact of the legacy of Dr Ambedkar on the entire world and particularly his focus on education after coming out of oppression is a source of inspiration. This bust at Brandeis will not only inspire those who know about him but will inspire those who do not know about him to help them learn more and be inspired.”  _{संदर्भ} 

 

13. मेलबर्न विद्यापीठ, ऑस्ट्रेलिया

30/31 मार्च 2018 रोजी ऑस्ट्रेलियाच्या मेलबर्न विद्यापीठामध्ये बाबासाहेबांचा अर्धाकृती पुतळा स्थापन करण्यात आला. आंबेडकर इंटरनॅशनल मिशन (AIM) तर्फे डॉ. आंबेडकर जयंती सोहळ्यादरम्यान ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न विद्यापीठात डॉ. आंबेडकरांच्या प्रतिमेचे अनावरण करण्यात आले. Ambedkar statue in Australia _{संदर्भ} 

 

14. युनिवर्सिटी ऑफ मॅसच्युसेट्स एमहर्स्ट, अमेरिका

युनिव्हर्सिटी ऑफ मॅसेच्युसेट्स, अ‍ॅमहर्स्ट, अमेरिका – 5 मे, 2018 रोजी, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा 40 पौंड वजनाचा पितळ धातूचा अर्धपुतळा अमेरिकेच्या अ‍ॅमहर्स्ट शहरातील मॅसेच्युसेट्स विद्यापीठात स्थापन करण्यात आला. Ambedkar statue in America 

डॉ. आंबेडकर यांच्या पुतळ्याच्या अनावरण प्रसंगी उपकुलगुरू स्टीव्ह गुडविन यांनी आफ्रिकन-अमेरिकन विद्वान आणि नेते डॉ. डब्ल्यू.ई.बी. ड्यू बोईस आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या संबंधांवर प्रकाश टिकला. ड्यू बोईस आणि बाबासाहेब या दोघांनी जीवनात एकसारखे अनुभव अनुभवले होते आणि त्यांनी नागरी हक्कांच्या चळवळीत समांतर मार्गाचा प्रवास केला. Ambedkar statue in other countries

डॉ. आंबेडकर यांचा पुतळा विद्यापीठात असल्याने त्यांना ‘ग्लोबल ह्युमन’ (वैश्विक व्यक्ती) म्हणून चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी तसेच या दोन महान माणसांचे जीवन आणि त्यांच्या वारस्याचा एकत्रितपणे शोध घेण्याची संधी मिळेल, असे त्यांनी नमूद केले. Dr Ambedkar statues in world

ते म्हणाले की, “डॉ. बी.आर. आंबेडकर हे लोकशाहीचे प्रेरणादायक स्मरणपत्र म्हणून उभे आहेत आणि सर्वांसाठी समान हक्क आणि शिक्षण या मूल्यांचे प्रतीक आहेत. त्यांचे कार्य, वारसा आणि धडे आजच्या काळात फारच प्रासंगिक आहेत. ” _{संदर्भ}  

 

15. दक्षिण आफ्रिका

2019 च्या बातमीनुसार, दक्षिण आफ्रिकेमध्ये बाबासाहेबांच्या पुतळ्यांची निर्मिती होत आहे. हे पुतळे दक्षिण आफ्रिकेमध्येच काही निवडक ठिकाणी स्थापन केले जातील. BR Ambedkar statue in World _{संदर्भ} 

 

16. इंडियन हायकमिशन हाऊस, लंडन, UK

इंडियन हायकमिशन (Indian High commission), इंडिया हाऊस (India house), लंडन, युनायटेड किंग्डम येथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा अर्धाकृती पुतळा स्थापन करण्यात आलेला आहे. अनेक मान्यवर लोक या पुतळ्याला भेटी देतात. हा पुतळा इंडियन हाय कमिशन, इंडिया हाऊस मधील डॉ. आंबेडकर हॉलमध्ये स्थित आहे. _{संदर्भ} 

 

17. भारताचे दूतावास, बाकू, अझरबैजान

2019 च्या पूर्वीपासून, अझरबैजान या मुस्लिम बहुल देशात सुद्धा डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांचा एक अर्धाकृती पुतळा आहे. अझरबैजानची राजधानी असलेल्या बाकू या शहरामध्ये भारताचा दूतावास आहे, आणि या दूतावासासमोर बाबासाहेबांचा पुतळा लावण्यात आला आहे. _{संदर्भ}

 

18. रंगकुट बनासराम बुद्ध विहार, रामू, बांगलादेश

बांगलादेशातील रंगकुट बनासराम बुद्ध  विहारासमोर बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पुतळा बसवण्यात आला आहे. बाबासाहेबांच्या 128व्या जयंतीनिमित्त 14 एप्रिल 2019 रोजी बांगलादेशातील कॉक्स बाजार जिल्ह्यातील रामू गावामध्ये या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. या बुद्ध विहारामध्ये बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यासोबतच सम्राट अशोक, गौतम बुद्ध आणि चिनी प्रवासी फाहियान यांचेही पुतळे बसवण्यात आले आहेत.

• या पुतळ्याचे उच्च दर्जाचे फोटो पहा

Statue of Dr. B.R. Ambedkar at Rangkut Banasram Pilgrimage Monastery, Ramu, Cox’s Bazar, Bangladesh

 

19. महात्मा गांधी इन्स्टिट्यूट, मोका, मॉरिशस

मॉरिशस या देशामध्ये बाबासाहेबांचा अर्धाकृती पुतळा स्थापन करण्यात आला. 28 सप्टेंबर 2022 रोजी या पुतळ्याचे अनावरण मॉरिशस देशाचे राष्ट्रपती पृथ्वीराजसिंग रुपम यांच्या हस्ते करण्यात आले. मोका शहरातील महात्मा गांधी इन्स्टिट्यूटच्या प्रांगणात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या अर्धाकृती पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले.

फुले शाहू आंबेडकर विचार प्रसारक मंडळ भोर, पुणे तर्फे महामानव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अर्धपुतळा (Ambedkar Statue in Mauritius) मॉरिशस मराठी मंडळी फेडरेशनला प्रदान करण्यात आला आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या या अर्धपुतळ्याचा अनावरण सोहळा मॉरिशस मराठी मंडळी फेडरेशनतर्फे मोका मॉरिशस मधील महात्मा गांधी इन्स्टिट्यूटमध्ये आयोजित केला होता.

• मॉरिशस मधील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा

 

20. भारतीय दूतावास, जिनिव्हा, स्वित्झर्लंड

स्वित्झर्लंडमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा बसवण्यात आला आहे. स्वित्झर्लंडचे दुसरे सर्वात जास्त लोकसंख्येचे शहर असलेल्या जिनिव्हा येथील भारतीय दूतावासात बाबासाहेबांचा पुतळा आहे. हा पुतळा 2023 पूर्वी बसवण्यात आला आहे. _{संदर्भ}

 

21. हो ची मिन्ह सिटी, व्हिएतनाम

जून 2023 मध्ये व्हिएतनाम देशामध्ये डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांचा पूर्णाकृती पुतळा उभारण्यात आला. हा पुतळा 15 फूट उंचीचा आहे. व्हिएतनामचे सर्वात मोठे शहर ‘हो ची मिन्ह सिटी’ मधील एका विद्यापीठाच्या परिसरात सुद्धा बाबासाहेबांचा एक भव्य पुतळा उभारण्यात आला आहे. या पुतळ्याला ‘सिम्बॉल ऑफ नॉलेज’ असे नाव देण्यात आले आहे. Ambedkar statue in Vietnam 

व्हिएतनामी बौद्ध विचारवंत भदंत डॉ. थिच नाथ हन यांनी आपल्या देशामध्ये बाबासाहेबांचे 10 पुतळे उभारण्याचा संकल्प केला, आणि त्याचाच एक भाग म्हणून हा एक पुतळा भरण्यात आला आहे. हा पुतळा उभारण्यासाठी प्रसिद्ध बौद्ध धर्मीय भारतीय अभिनेते गगन मलीक व बाबासाहेबांचे नातू भीमराव आंबेडकर यांनी विशेष पुढाकार घेतला आहे.

अधिक वाचा: व्हिएतनाममध्ये डॉ. आंबेडकरांचे 10 पुतळे

 

22. अवलोकितेश्वर मंदिर, सोक ट्रांग प्रांत, व्हिएतनाम

2 सप्टेंबर 2023 रोजी, व्हिएतनाममधील सोक ट्रांग प्रांतातील अवलोकितेश्वर मंदिरात बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा आणखी एक पुतळा स्थापित करण्यात आला. गगन मलिक फाऊंडेशन आणि परम आदरणीय Thich Nhat तू यांच्यामुळे हे शक्य झाले. व्हिएतनाममध्ये बसवण्यात आलेला हा दुसरा आंबेडकरांचा पुतळा असून, अजून 8 पुतळे बसवायचे काम चालू आहेत. (बघा Gagan Malik’s facebook post)

 

23. डॉ. आंबेडकर मेमोरियल, अकोकीक, अमेरिका

अमेरिकेतील मेरीलँड राज्यातील अकोकीक शहरात 13 एकरवर आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्र (एआयसी) उभारण्यात आले आहे. या केंद्रामध्येच डॉ. आंबेडकर स्मारक साकारण्यात आले असून त्यात बाबासाहेबांचा 19 फूट उंच भव्य पुतळा उभारण्यात आला आहे. अकोकीक हे वॉशिंग्टनपासून 35 कि.मी. अंतरावर आहे.

14 ऑक्टोबर 2023 रोजी धम्मचक्र प्रवर्तन दिनी या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले. या पुतळ्याला ‘स्टॅच्यू ऑफ इक्वॅलिटी’ अर्थात ‘समतेचा पुतळा’ असे नाव देण्यात आले आहे. प्रसिद्ध शिल्पकार राम सुतार यांनी हा पुतळा बनवला आहे. बाबासाहेबांचा पुतळा 12 फूट उंच आणि त्याचा चबुतरा 7 फूट उंच, अशाप्रकारे पुतळ्याचे एकूण उंची 19 फूट इतकी आहे.

अमेरिकेतील हा बाबासाहेबांचा पाचवा पुतळा आहे. भारताबाहेरील हा बाबासाहेबांचा सर्वात मोठा किंवा सर्वात उंच पुतळा आहे. तसेच भारताबाहेरील बाबासाहेबांच्या पूर्णाकृती पुतळ्यांमध्ये हा आठव्या क्रमांकाचा पुतळा आहे.

हे स्मारक डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा संदेश जगभरात पसरवून समानता व मानवाधिकारांचे उत्तम उदाहरण बनेल, असा विश्वासही एआयसीने व्यक्त केला. (अमेरिकेतील मधील डॉ. आंबेडकर स्मारक पहा) Statue of Equality in USA

 

24. राय चेर्न तवान ध्यान केंद्र, चियांग राय, थायलंड

29 जानेवारी 2024 रोजी बोधिसत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे पहिले शिल्प थायलंडमध्ये स्थापित करण्यात आले. हे शिल्प भिक्खु परमपूज्य मेथिवाजीराडोम यांनी त्यांच्या 51व्या वाढदिवसानिमित्त त्यांच्या थायलंडमधील चियांग राय येथील राय चेर्न तवान ध्यान केंद्रात स्थापित केले आहे. गगन मलिक फाऊंडेशनने हा पुतळा स्थापन करण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावली. वर्षभरापूर्वी 29 जानेवारी 2023 रोजी राय चेर्न तवान ध्यान केंद्र येथे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा अर्धाकृती पुतळा तयार करण्यात आला होता. थायलंड हा एक बौद्ध देश असून तेथील सुमारे 95 टक्के लोकसंख्या ही बौद्ध धर्माची अनुयायी आहे. (संदर्भ)

• थायलंडमधील डॉ. बाबासाहेबांचा पुतळा

---

बाबासाहेबांबाबत विदेशी लोकांमध्ये आकर्षण

महामानव डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार आता देशापुरते मर्यादित राहिलेले नाहीत. ते जगभरात पोहोचले असून त्यांच्याबाबत विदेशी लोकांमध्ये आकर्षण वाढत आहे. त्यामुळेच जगभरात बाबासाहेबांचे पुतळे उभे राहत आहेत. परंतु आता थेट महामानवाच्या पवित्र अस्थीचेच दर्शन विदेशी नागरिकांना होणार आहे. थायलंडने यासाठी विशेष पुढाकार घेतला आहे, हे विशेष. थायलंड हे बौद्ध राष्ट्र आहे. Dr Ambedkar statues in world

सर्व लोकशाहीवादी राष्ट्रांत व बौद्ध बहुल राष्ट्रांत बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे उभारण्यासाठी काही संघटना कार्यरत आहेत. भारताबाहेर बाबासाहेबांच्या नावे अनेक विद्यापीठांमध्ये अध्यासने स्थापन झाली तसेच काही विद्यापीठांमध्ये अर्धपुतळे बसवले. _{संदर्भ} 

---

सारांश

जगभरातील डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुतळ्यांची ( Ambedkar statues in world ) माहिती सांगणारा हा लेख तुम्हाला कसा वाटला हे आम्हाला जरूर कळवा. या लेखामध्ये भारताबाहेरील अर्थात विदेशांतील डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जवळपास सर्व पुतळ्यांची माहिती देण्यात आली आहे.

टीप: तथापि या यादीमध्ये एखादा पुतळा समाविष्ट करायचा राहिला असेल तर त्याबद्दल तुम्ही उचित संदर्भासह कॉमेंट बॉक्समध्ये लिहून किंवा ई-मेल द्वारे सुद्धा मला कळवू शकता.

---

हे ही वाचलंत का?

• डॉ. आंबेडकरांवर प्रभाव टाकणाऱ्या थोर व्यक्ती
• Wikipedia : 2021 मध्ये ‘मराठी विकिपीडिया’वर सर्वाधिक लोकप्रिय व्यक्ती कोण? जाणून घ्या…
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर विषयक विविध लेख
• ‘धम्म भारत’चे अन्य लेख वाचा

 

‘धम्म भारत’ वर मराठी, हिंदी आणि इंग्रजीमध्ये लेख लिहिलेले आहेत:

• मराठी लेख येथे वाचा
• हिंदी लेख येथे वाचा
• इंग्रजी लेख येथे वाचा

---

मैत्रिणींनो व मित्रांनो, अशाच प्रकारचे अन्य लेख वाचण्यासाठी आणि धम्म भारतच्या नवीन लेखांचे notifications मिळवण्यासाठी स्क्रीनच्या खालील बाजूस उजवीकडे दिसणाऱ्या लाल रंगातील bell icon ला क्लिक करा.